3. ตติยนโย อสงฺคหิเตนสงฺคหิตปทวณฺณนา

[179] รูปกฺขนฺเธน ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิเตสูติ นิทฺธารเณ ภุมฺมํฯ ตสฺมาติ ยสฺมา เอกเทสสภาคตา สมุทายสภาคตา น โหติ, ตสฺมาฯ เตนาติ รูปกฺขนฺเธนฯ ตานีติ เวทนาทิกฺขนฺธตฺตยนิพฺพานานิฯ ยถา จ เอกเทสวิสภาคตาย น สงฺคหิตตา, เอวํ เอกเทสสภาคตาย อสงฺคหิตตาปิ นตฺถีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘น เกวล’’นฺติอาทิมาหฯ สงฺคหิตาเนว น น โหนฺตีติ โยชนาฯ เตติ เวทนาทิกฺขนฺธตฺตยนิพฺพานสุขุมรูปธมฺมาฯ เตหีติ วิญฺญาณกฺขนฺธจกฺขายตนาทีหิฯ น กถญฺจิ สมฺมิสฺสาติ เกนจิปิ ปกาเรน น สมฺมิสฺสาติ อสมฺมิสฺสตาย สงฺคหิตตฺตาภาวํ สาเธติฯ รูปกฺขนฺเธน วิย…เป.… น โหตีติ ยถา รูปกฺขนฺเธน สภาคตาภาวโต นิพฺพานํ น เกนจิปิ สงฺคหเณน สงฺคหิตํ, เอวํ วิญฺญาณกฺขนฺธจกฺขายตนาทีหิ ตํ อายตนธาตุสงฺคเหหิ สงฺคหิตํ น โหตีติ ขนฺธสงฺคหาภาโว ปากโฏ วุตฺโตวาติ เอวํ วุตฺตํฯ

เอวรูปานนฺติ รูปกฺขนฺธวิญฺญาณกฺขนฺธจกฺขายตนาทีนํฯ น หิ นิพฺพานํ สนฺธาย ‘‘รูปกฺขนฺเธน วิญฺญาณกฺขนฺเธน จกฺขายตเนน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา, อายตนธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา’’ติ สกฺกา วตฺตุํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘สงฺคาหกตฺตาภาวโต เอวา’’ติฯ ตถา ‘‘อพฺยากเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา, อายตนธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา’’ติอาทิ น สกฺกา วตฺตุํ ตาทิสสฺส ธมฺมสฺส อภาวโตติ อาห ‘‘สนิพฺพาน…เป.… ภาวโตวา’’ติฯ อคฺคหณํ เวทิตพฺพนฺติ โยชนาฯ เตนาห ‘‘น หี’’ติอาทิฯ กญฺจีติ กญฺจิ ธมฺมชาตํฯ เตติ อพฺยากตธมฺมาทโยฯ อตฺตโนติ อพฺยากตธมฺมาทิํ สนฺธายาหฯ เอกเทโสติ รูปกฺขนฺธาทิฯ อตฺเตกเทสสภาโคติ นิพฺพานํฯ ตญฺหิ ธมฺมายตนธมฺมธาตุปริยาปนฺนตาย ตเทกเทสสภาโคฯ อสงฺคหิตสงฺคาหกตฺตาติ ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตานํ สญฺญากฺขนฺธาทีนํ อายตนธาตุสงฺคเหน สงฺคาหกตฺตาติ อตฺโถฯ

วิสภาคกฺขนฺธนิพฺพานสมุทายตฺตา ขนฺธสงฺคเหน ธมฺมายตเนน น โกจิ ธมฺโม สงฺคหิโต อตฺถีติ โยชนาฯ เอตสฺสาติ ‘‘ธมฺมายตเนน สงฺคหิตา’’ติ เอตสฺส ปทสฺส ธมฺมายตนคณเนน สงฺคหิตาติ อตฺโถฯ โอฬาริกรูปสมฺมิสฺสํ ธมฺมายตเนกเทสํฯ

ตติยนยอสงฺคหิเตนสงฺคหิตปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. จตุตฺถนโย สงฺคหิเตนสงฺคหิตปทวณฺณนา

[191] ติณฺณํ สงฺคหานนฺติ ขนฺธายตนธาตุสงฺคหานํฯ สงฺคหณปุพฺพํ อสงฺคหณํ, อสงฺคหณปุพฺพํ สงฺคหณญฺจ วุจฺจมานํ สงฺคหณาสงฺคหณานํ ปวตฺติวิเสเสน วุตฺตํ โหตีติ อาห ‘‘สงฺคหณา…เป.… อุทฺทิฏฺฐา’’ติฯ สงฺคหาภาวกโต อสงฺคโห สงฺคหเหตุโก สงฺคหสฺส ปวตฺติวิเสโสเยว นาม โหตีติ อาห ‘‘สงฺคหณปฺปวตฺติวิเสสวิรเห’’ติฯ เกนจิ สมุทยสจฺจาทินา ตีหิปิ สงฺคเหหิ สงฺคหิเตน สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺเนน ธมฺมวิเสเสน ปุน ตเถว สงฺคหิโต โส เอว สมุทยสจฺจาทิโก ธมฺมวิเสโส สงฺคหิเตน สงฺคหิโตฯ สงฺคาหกตฺตาภาวสพฺภาวา สงฺคาหกภาเวน น อุทฺธฏา, น อสงฺคาหกตฺตา เอวฯ ยถา หิ ตีหิ สงฺคเหหิ น สงฺคาหกา, เอวํ ทฺวีหิ, เอเกนปิ สงฺคเหน น สงฺคาหกา อิธ น อุทฺธฏาฯ เตหิ สงฺคหิตาติ เตหิ ตีหิ สงฺคเหหิ สงฺคหิตา ธมฺมาฯ ยสฺสาติ ยสฺส อตฺตโน สงฺคาหกสฺสฯ

สกลวาจเกนาติ อนวเสสํ ขนฺธาทิอตฺถํ วทนฺเตนฯ เตน ขนฺธาทิปเทนาติ ‘‘เตเนว สงฺคหํ คจฺเฉยฺยา’’ติ เอตฺถ เตน ขนฺธาทิปเทนาติ เอวํ โยเชตพฺพํฯ เอวํ ปน อโยเชตฺวา ‘‘ยํ อตฺตโน สงฺคาหกํ สงฺคณฺหิตฺวา ปุน เตเนว สงฺคหํ คจฺเฉยฺย, ตํ อญฺญํ สงฺคหิตํ นาม นตฺถี’’ติ เอวํ น สกฺกา วตฺตุํฯ กสฺมาติ เจ? น หิ เยน สมุทยสจฺจาทินา ยํ สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนํ ธมฺมชาตํ ขนฺธาทิสงฺคเหหิ สงฺคหิตํ, เตเนว สมุทยสจฺจาทินา ตสฺส ตทวสิฏฺฐสฺส สงฺขารกฺขนฺธธมฺมสฺส, น จ ตสฺเสว เกวลสฺส สมุทยสจฺจาทิกสฺส สงฺคโห ปุจฺฉิโต วิสฺสชฺชิโตติ โยชนา, อถ โข เตน สงฺขารกฺขนฺธธมฺเมน ผสฺสาทินาฯ สงฺคหิตสฺสาติ สงฺคหิตตาวิสิฏฺฐสฺสาติ อตฺโถฯ ตสฺมา อตฺตโน สงฺคาหกํ สกลกฺขณาทิํ สงฺคณฺหิตฺวา ปุน เตน ขนฺธาทิปเทน ยํ สงฺคหํ คจฺเฉยฺย, ตํ ตาทิสํ นตฺถีติ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ เวทนา สทฺโท จ ขนฺโธ อายตนญฺจาติ เวทนา วิสุํ ขนฺโธ, สทฺโท จ วิสุํ อายตนนฺติ อตฺโถฯ อญฺเญน ขนฺธนฺตราทินาฯ อสมฺมิสฺสนฺติ อพฺยากตทุกฺขสจฺจาทิ วิย อมิสฺสิตํฯ น หิ…เป.… เอตฺถาติ สงฺคหิตตาวิสิฏฺเฐน ธมฺเมน โย ธมฺโม สงฺคหิโต, ตสฺส สงฺคหิตตาวิสิฏฺโฐเยว โย สงฺคโห, โส น เอตฺถ วาเร ปุจฺฉิโต วิสฺสชฺชิโต จฯ